Rechtsbijstandverzekeraars dringen in de meeste gevallen aan op bijstand door een eigen werknemer van de verzekeraar. U heeft in veel gevallen het recht om u te laten bijstaan door een externe advocaat naar keuze. U bent dus vrij in uw advocaatkeuze bij rechtsbijstandverzekering. Dit vrije keuzerecht volgt uit artikel 4:67 lid 1 Wet op het financieel toezicht (Wft). Het recht op vrije keuze van een advocaat of andere rechtshulpverlener bestaat wanneer sprake is van een gerechtelijke of administratieve procedure. Deze wetgeving vloeit voort uit een richtlijn van de Europese Unie. Het Hof van Justitie van de Europese Unie (HvJ EU) heeft verschillende uitspraken gedaan die van belang zijn voor de vrije advocaatkeuze.
Ruime bescherming aan verzekerden
Het HvJ EU oordeelt dat de regelgeving inzake vrije advocaatkeuze ertoe strekt ruime bescherming te bieden aan verzekerden. Het recht op vrije advocaatkeuze moet daarom ruim worden geïnterpreteerd. In 2013 oordeelde het HvJ EU dat het recht op vrije keuze van een advocaat of andere rechtshulpverlener in een gerechtelijke of administratieve procedure niet afhankelijk mag zijn van een beslissing van de rechtsbijstandverzekeraar dat de zaak door een externe rechtshulpverlener behandeld moet worden. Het maakt daarbij niet uit of procesvertegenwoordiging wel of niet verplicht is voor de die betreffende zaak.
Beperkingen op de vergoeding van kosten: geen lege huls
De rechtsbijstandverzekeraar mag wel enige beperkingen opnemen ten aanzien van de te vergoeden kosten, maar die beperkingen mogen niet zo ver gaan dat het vrije keuzerecht als het ware een lege huls wordt. Beperkingen ten aanzien van de vergoeding van kosten mogen er niet toe leiden dat het voor verzekerden in de praktijk onmogelijk wordt om een redelijke keuze te maken wat betreft zijn vertegenwoordiger. Veel verzekeringen hanteren een eigen bijdrage wanneer de verzekerde een externe advocaat of rechtshulpverlener wil inschakelen. En vaak geldt er een maximumbedrag aan vergoeding voor zaken waarin procesvertegenwoordiging niet verplicht is.
Het begrip ‘administratieve procedure’
In 2016 deed het HvJ EU twee belangrijke uitspraken over de reikwijdte van het begrip ‘administratieve procedure’. Het vrijekeuze recht beoogt ruime bescherming te bieden aan verzekerden. Een strikte interpretatie van het begrip ‘administratieve procedure’ is dan ook niet in lijn met de ratio achter het vrije keuzerecht. Het HvJ EU oordeelde dat een ontslagprocedure bij het UWV valt onder het begrip ‘administratieve procedure’. Evenals de bezwaarprocedure bij een bestuursorgaan. De Nederlandse bestuursrechtelijke rechtsgang valt daarmee onder de reikwijdte van het vrije keuzerecht. Het HvJ EU geeft dus een ruim toepassingsbereik aan het vrije keuzerecht. De reden hiervoor is gelegen in de behoefte van de verzekerde aan rechtsbescherming in relatie tot een opvolgende gerechtelijke procedure of het ontbreken van een adequate rechtsingang na de betreffende voorliggende bestuursrechtelijke procedure.
Het begrip ‘gerechtelijke procedure’
In 2020 deed het HvJ EU een uitspraak waarin het ging om de reikwijdte van het begrip ‘gerechtelijke procedure’. De vraag die voorlag betrof of de buitengerechtelijke bemiddeling die bestaat in het Belgische rechtssysteem onder het begrip ‘gerechtelijke procedure’ te scharen valt. Het HvJ EU beantwoordde deze vraag bevestigend. Buitengerechtelijke bemiddelingsprocedures vallen naar het oordeel van het HvJ EU onder het begrip ‘gerechtelijke procedure’. Volgens het HvJ EU moet elke fase die kan leiden tot een procedure bij een rechterlijke instantie, zelfs een voorafgaande fase, onder het begrip ‘gerechtelijke procedure’ worden geschaard. Het begrip ‘gerechtelijke procedure’ ziet dus niet slechts op niet-administratieve procedures en gerechtelijke procedures in eigenlijke zin. Met deze uitspraak heeft het HvJ EU nogmaals het belang van rechtsbescherming benadrukt en wordt beoogt de verzekerde te beschermen tegen het gevaar dat geen of een beperkte rechterlijke toets openstaat in zijn geschil.
Wat het effect van deze uitspraak op de Nederlandse praktijk is, is nog niet geheel duidelijk. Aangezien wij in Nederland de buitengerechtelijke bemiddelingsprocedures die centraal stonden in de uitspraak van het HvJ EU niet kennen. Met deze uitspraak is in ieder geval wel nogmaals bevestigd dat het HvJ EU verzekerden een ruime bescherming beoogt te bieden. En dat de begrippen ‘gerechtelijke procedure’ en ‘administratieve procedure’ daarom ruim moeten worden geïnterpreteerd.
Strijd met rechtsbijstandverzekeraar
De meeste rechtsbijstandverzekeringen zijn er niet al te happig op om u te laten bijstaan door een externe advocaat of rechtshulpverlener. Zij zullen u vaak aanmoedigen om u te laten bijstaan door een medewerker van de verzekeraar.
Wilt u zelf de advocaatkeuze bij rechtsbijstandsverzekering bepalen? Geef dit dan aan bij uw rechtsbijstandverzekering. De meeste rechtsbijstandverzekeraars vereisen namelijk dat u hiervoor toestemming vraagt en dat niet u, maar de verzekeraar contact opneemt met de betreffende rechtshulpverlener.
Bepaal zelf de advocaatkeuze bij rechtsbijstandverzekering
Weigert uw rechtsbijstandverzekering toestemming te verlenen om zelf advocaatkeuze bij rechtsbijstandverzekering te maken? Aarzel dan niet om contact op te nemen met een van onze advocateen. Dan bespreken we samen of in uw zaak de mogelijkheid bestaat om gebruik te maken van het vrije keuzerecht. Wij beschikken over de juiste kennis om te beoordelen of u daarvoor in aanmerking komt. Wij schromen niet om rechtsbijstandverzekeraars te wijzen op het vrije keuzerecht van verzekerden.