In het dierenrecht wordt onderscheid gemaakt tussen mishandeling en verwaarlozing. Op papier lijken de grenzen duidelijk, maar in de praktijk blijken ze soms lastig te trekken. Wanneer is iemand strafbaar vanwege mishandeling van een dier, en wanneer gaat het ‘slechts’ om verwaarlozing. In dit blog bespreek ik de wettelijke kaders, de soms onduidelijke grens tussen mishandeling en verwaarlozing, en twee recente uitspraken die laten zien hoe verschillend deze situaties juridisch kunnen uitpakken.
Wat zegt de Wet Dieren?
De Wet Dieren maakt duidelijk onderscheid tussen dierenmishandeling (art. 2.1): het is verboden om zonder redelijk doel, of met overschrijding van de doel/middelverhouding, bij een dier pijn of letsel te veroorzaken of de gezondheid of het welzijn van het dier te benadelen.
Die tekst roept best wat vragen op. Wanneer is sprake van een redelijk doel? En wanneer mag je dan met een redelijk doel de gezondheid of het welzijn wel of niet benadelen? Gooi de vraag eens in de groep op een borrel en de discussie is los.
Mishandeling geldt ook voor niet-gehouden dieren
Het wetsartikel verbiedt het mishandelen van dieren in het algemeen, en geldt (in tegenstelling tot de rest van de Wet Dieren) ook voor niet-gehouden dieren. Dat is logisch; je kunt moeilijk in de wet zetten dat je alleen je eigen dieren niet mag mishandelen, maar andermans dieren of niemands dieren wel.
Verwaarlozing: alleen voor houders van dieren
Dat is anders bij ‘verwaarlozing’ van dieren (art. 2.2 lid 8). Daarbij staat in de wet dat het houders van dieren verboden is om aan deze dieren de nodige verzorging te onthouden. De doel/middelafweging staat daar niet bij; er is geen redelijk doel om niet voor je dier te zorgen. Andersom geldt deze verplichting dus expliciet voor de houder van het dier, en niet voor anderen.
Grens tussen mishandeling en verwaarlozing
Dat lijken duidelijke verschillen, maar de grens tussen deze twee artikelen is lang niet altijd scherp. Stel dat de houder van een dier het dier niet (juist) verzorgt: dan wordt aan dat dier de nodige verzorging onthouden, maar worden evengoed ook gezondheid en welzijn van dat dier benadeeld. Is het dan verwaarlozing of mishandeling? Bij strafrechtelijke vervolging zet het OM dan ook vaak beide artikelen in de tenlastelegging. Eigenlijk een gekke situatie: de overheid weet de wetsartikelen zelf ook niet goed te kwalificeren, dus mogen verdachte en rechter dit oplossen.
Voorbeeld 1: paardenmeisje vervolgd voor mishandeling
De ene keer leidt dit wel tot het etiket ‘mishandeling’, de andere keer niet. Jaren geleden weigerde een “paardenmeisje op leeftijd” om haar paard (ook op leeftijd overigens) corticosteroïden te geven. Ze geloofde niet in die chemische aanpak van luchtwegproblemen, maar verzorgde haar paard verder uitstekend: buitenruimte, frisse lucht, speciaal gestoomd hooi, en allerlei andere middelen. Toch werd ze strafrechtelijk vervolgd wegens dierenmishandeling (bekijk hier de rechtsuitspraak).
Het Gerechtshof vond het lastig. Er was begrip voor de eigen keuze van een dierhouder, maar als meerdere dierenartsen aangeven dat het welzijn van het paard lijdt onder die beslissing, is het onthouden van medicatie toch dierenmishandeling – al zijn de bedoelingen nog zo goed. Mevrouw werd schuldig bevonden, maar kreeg geen straf.
Voorbeeld 2: katteneigenaar veroordeeld voor verwaarlozing
Dat wetende, las ik met interesse een zeer recente uitspraak van het Gerechtshof Amsterdam (lees hier de rechtsuitspraak). Hier ging het om een katteneigenaar die nóg minder vertrouwen had in de diergeneeskunde dan de paardenhoudster. De kat maakte een nare val en liep ernstig letsel op. Toch ging de eigenaar niet naar de dierenarts vanwege bezwaren tegen de ‘conventionele diergeneeskunde’. Gevolg: de kat bleef 2-3 weken onbehandeld, kreeg een blaasinfectie, overloopblaas en longontsteking.
Het Hof oordeelde dat de eigenaar niet zelf mag besluiten om noodzakelijke medische zorg achterwege te laten: alleen diergeneeskundigen hadden de pijn kunnen verlichten. Strafbaar? Ja, maar niet wegens mishandeling. De eigenaar had het dier niet actief pijn willen doen, maar wél de nodige zorg onthouden. Daarvoor kreeg hij een taakstraf van 80 uur, waarvan 50 uur voorwaardelijk.
Hulp nodig bij een zaak?
Het niet geven van medicatie maar wel alle zorg voor je paard: wel dierenmishandeling, geen straf. Het laten creperen van je kat: geen dierenmishandeling, wel straf. De individuele oordelen van het Hof zijn wel te begrijpen, maar dat de werking van ‘het recht’ niet meer voor iedereen duidelijk is, is ook begrijpelijk.
Heeft u te maken met een zaak rondom dierenmishandeling of -verwaarlozing? Neem dan gerust contact op met onze gespecialiseerde advocaat Iaira Boissevain voor advies en ondersteuning.